પિસ્તા ભારતની પેદાશ નથી. તેને પરદેશથી આયાત કરવા પડે છે. ઈરાન, સિરિયા અને અફઘાનિસ્તાનના પિસ્તા સારા ગુણકારી હોય છે.પિસ્તા ખાસ કરીને પશ્ચિમી એશિયામાં જોવા મળે છે પરંતુ તે મોટાભાગના ભૂમધ્ય ક્ષેત્રમાં પણ ઉપલબ્ધ હોય છે. પોષક તત્વોથી સમૃદ્ધ પિસ્તા એક સ્વાસ્થ્યવર્ધક ડ્રાયફ્રુટ છે.
પિસ્તા સ્વાદે મીઠા તથા સહેજ કડછા છે. તાસીરે ગરમ, પચવામાં ભારે, સહેજ ચીકાશવાળા, મળને સાફ લાવનાર, વાતનાશક, પિત્તકર અને કફહર છે. આમ તો તેને ત્રણેય દોષ માટે સારા કહ્યાં છે. તે શરીરની ઘાતુઓને પોષણ આપી તેનું બૃહણ કરે છે. તે જાતીય શક્તિ અને શારીરિક માટે પણ સારા છે. પિસ્તાને ખૂબ પથ્ય કહ્યાં છે અને વાતરોગ તથા પેટના ગોળા માટે ઉપયોગી બતાવ્યા છે.
પિસ્તામાંથી તેલ પણ કાઢવામાં આવે છે. મીઠા વગરના મુઠ્ઠીભર પિસ્તા ખાવા સ્વાસ્થ માટે લાભદાયી હોય છે. નિયમિત રીતે તેનું સેવન કરી શકાય છે. પિસ્તા કેલેરી-મુક્ત હોય છે અને કોલેસ્ટ્રોલને નિયંત્રિત કરવામાં પણ સહાયક બને છે. તમે સૂકા મેવાથી થતા સ્વાસ્થ્ય લાભ વિશે તો જાણો જ છો.
સ્વસ્થ હૃદયઃ- પિસ્તા ખરાબ કોલેસ્ટ્રોલ એલડીએલને ઓછા કરવામાં અને સારા કોલેસ્ટ્રોલ એચડીએલને વધારવામાં સહાયક છે. આ પ્રકારે તે હૃદય સાથે સંબંધિત બીમારીઓથી આપણુ રક્ષણ કરે છે. તે માંસપેશીઓની શક્તિઓને વધારીને હૃદય મજબૂત બનાવે છે.
પિસ્તાના ફોતરાં કાઢી અંદરના મીંજ ખવાય છે. આ મીંજ રોજ નિયમિત ખૂબ ચાવીને ખાવાથી શરીરને પોષણ અને બળ મળે છે. અશક્તિ અને માંદગીમાંથી ઊઠેલા માટે તે સારા છે.
પિસ્તાનો ભૂકો કરી સાકરવાળા દૂધમાં ઉકાળી તેને રોજ સવારે પીવાથી સાતેય ધાતુઓની વૃદ્ધિ થાય છે. બાળકોના શારીરિક વિકાસ માટે આ પ્રયોગ રામબાણ છે.
પિસ્તા જૂના ખાવા સારા નહિ કારણ કે સડી જાય છે અને તેની ગુણવત્તા ઘટી જાય છે.
પિસ્તા, બદામ, ચારોળી અને ખસખસનો દૂધપાક બનાવી ખાવાથી વજન ખૂબ વધે છે.
પિસ્તાના અનેક વિધ ફાયદાઃ
* જલન રોધી ગુણઃ- પિસ્તામાં વિટામીન-એ, વિટામીન-ઈ અને જલરોધી ગુણ હોય છે જે શરીરમાં કોઈપણ સમસ્યાથી થતી બળતરા કે કળતરને ઓછી કરવામાં સહાયક રહે છે.
* ડાયાબિટીસમાં બચાવઃ- એક કપ પિસ્તા આપણા શરીર માટે દરરોજ લેવાથી જરૂરી ફોસ્ફોરસની 60 ટકા જરૂરિયાતને પૂરી કરે છે જે ટાઈપ-2 પ્રકારના ડાયાબિટીસથી આપણુ રક્ષણ કરે છે. પિસ્તામાં ઉપસ્થિત ફોસ્ફોરસ પ્રોટીન્સના એમિનો એસિડમાં તોડે છે જેનાથી શરીરમાં ગ્લૂકોઝની સહિષ્ણુતા વધી જાય છે.
* હિમોગ્લોબીન અને રક્ત વિટામીન-બી -૬ એક પ્રોટીન હોય છે જે રક્તમાં ઓક્સિજનને લઈ જાય છે. પિસ્તામાં ઉચ્ચ માત્રામાં બી-૬ હોય છે. જો દરરોજ તેને ખાવામાં આવે તો રક્તમાં ઓક્સીજનની માત્રા વધી જાય છે અને હિમોગ્લોબીન પણ વધે છે..
* તંત્રિકા તંત્રઃ- પિસ્તામાં વિટામીન-બી -૬ વધુ માત્રામાં હોય છે જે તંત્રિકા તંત્ર માટે ખૂબ જ ઉપયોગી હોય છે. એમીંસ તંત્રિકા તંત્રમાં ઉપસ્થિત સંદેશ વાહક કણ હોય છે. તેને વિકાસ માટે એમીનો એસીડની જરૂરિયાત હોય છે જે શરીરમાં વિટામીન બી-૬ની ઉપસ્થિતમાં નિર્ભર હોય છે. તે વિટામીન તંત્રિકા તંતુઓની ચારેય તરફ માઈલિન નામના આવરણનું નિર્માણ કરે છે અને તંત્રિકા તંતુઓની માધ્યમથી સંદેશ એક તંત્રિકાથી બીજી તંત્રિકા સુધી પહોંચાડે છે. વિટામીન બી-૬ અનેક એમીનો એસીડ્સના નિર્માણમાં સહાયક બને છે જે તંત્રિકા આવેગોનું યોગ્ય પ્રસારણ કરવામાં સહાયક બને છે.
* મસ્કુલર વિકૃતિઃ- મસ્કુલર વિકૃતિ વૃદ્ધાવસ્થામાં થનારી આંખોને લગતી એક બીમારી હોય છે. જેમાં જોવાની ક્ષમતા ધીરે-ધીરે ઓછી થઈ જાય છે. જેને કારણે વૃદ્ધ લોકો સારી રીતે જોઈ શકે છે અને કામ નથી કરી શકતા. તેને કારણે તે લોકોને પણ સારી રીતે ઓળખી નથી શકતા. મુક્ત કણ કોશિકાઓ ઉપર હુમલો કરે છે અને તેને નુકસાન પહોંચાડે છે જેને કારણ મેક્યુલર વિકૃતિ આવે છે. પિસ્તામાં લ્યૂટિન અને જાક્સાન્થિન નામના એન્ટી ઓક્સીડેન્ટ જોવા મળ છે. જે આ મુક્ત કણો ઉપર હુમલો કરીને નષ્ટ કરે છે અને કોશિકાઓને નષ્ટ થતા બતાવે છે તથા આ પ્રકારના મેક્યુલર વિકૃતિથી આપણ રક્ષા કરે છે.
* રોગ પ્રતિકારક શક્તિ વધારે છેઃ- સ્વસ્થ પ્રતિકારક પ્રણાલી માટે વિટામીન બી-૬ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. તે રક્તના નિર્માણ અને સંપૂર્ણ શરીરમાં રક્તના સંચારણમાં સહાયક બને છે.
* સ્વસ્થ મસ્તિસ્કઃ- પિસ્તામાં ઉચ્ચ માત્રામાં વિટામીન-બી-૬ હોય છે જે રક્તમાં હીમોગ્લોબીનની માત્રાને વધારે છે. ઓક્સીજનથી સમૃદ્ધિ પિસ્તા રક્ત મસ્તિસ્કને પહોંચાડે છે અને તેને વધુ સક્રિય બનાવે છે.
* સ્વસ્થ ગ્રંથિઓઃ- પિસ્તા વિભિન્ન ગ્રંથિઓ જેવી કે પ્લીહા, થાઈમસ વગેરેને સ્વસ્થ બનાવે છે અને આ રીતે ગ્રંથીઓ સારી રીતે કામ કરે છે કારણ કે રક્તમાં શ્વેત રક્તકણિકાઓની સંખ્યા વધી જાય છે જે વિભિન્ન પ્રકારે સંક્રમણને રોકવામાં મદદ કરે છે.
* ત્વચાઃ- સ્વસ્થ ત્વચા માટે વિટામીન-ઈ ખૂબ જ જરૂરી હોય છે અને પિસ્તામાં આ એન્ટી એન્ટી એક્સીડેન્ટ ઉપસ્થિત હોય છે. તે ત્વચાની ઝિલ્લીની શ્લેષ્મા ઝિલ્લીની કોશિકાઓ ઝિલ્લીની એકીકૃત કરે છે. આ ત્વચાને હાનિકારક અલ્ટ્રા વાયોલેટ કિરણઓથી બચાવે છે, ત્વાચાની બીમારીઓની રોકથામ કરે છે અને ત્વચાની સુંદર અને સુંદર બનાવે છે.
* તમારા યુવાન દેખાવામાં સહાયક થાય છે. એમાં ઉપસ્થિત તેલમાં પ્રશામક થાય છે છે જે તમારી ત્વચાને મોસ્યુરાઈઝ કરે છે અને સૂકવતા બચાવે છે. તેનો ઉપયોગ અરોમા તેલની જેમ ઔષધીય મસાજ વગેરેમા પણ કરવામાં આવે છે.
* કેન્સર અને સંક્રમણને રોકવામાઃ- વિટામિન બી-૬ રક્ત કણિકાઓની સંખ્યા વધારે છે અને ડબલ્યૂબીસી કે શ્વેત રક્ત કણિકાઓના વિભિન્ન સંક્રમણો અને વિભિન્ન પ્રકારના કેન્સરની રોકથામ કરવામાં સહાયક સાબિત થાય છે.
* ત્વચાને મુલાયમ બનાવેઃ- પિસ્તાથી નિકળતા તેલ પ્રાકૃતિક રીતે જ મોસ્ચ્યુરાઈઝર હોય છે તેમાં ત્વચાને ચિકણી બનાવવાના પ્રાકૃતિક ગુણ હોય છે જેનાથી ત્વચા ચિકણી અને મુલાયમ થઈ જાય છે. તમે પોતાને નિયમિત મોસ્ચ્યુરાઈઝરના સ્થાને પિસ્તાના તેલનો ઉપયોગ કરી શકો છો. જેનાથી તમારી ત્વચા રેશમી અને મુલાયમ થઈ જાય છે.
* રચલીઓ ભાગે છેઃ- શું તમે જાણો છો કે વધતી જતી ઉંમરમાં પિસ્તા ખૂબ જ લાભદાયી હોય છે. તેમાં શક્તિશાળી એન્ટીઓક્સીડેન્ટ હોય છે જે મુક્ત કણોને નિષ્પ્રભાવિત કરે છે. તે મુક્ત કણ સમય પૂર્વક વૃદ્ધાવસ્થાનું મુખ્ય કારણ હોય છે અને આ પ્રકારે પિસ્તા લાંબા સમય સુધી ત્વચાને નરણ અને રેશમી બનાવી રાખે છે.
* ત્વચાને ચમકદાર બનાવે છેઃ- પિસ્તામાં પર્યાપ્ત માત્રામાં ફેટી એસીડ હોય છે જે ત્વચાની ચમક અને રંગત બનાવી રાખવામાં સહાયક બને છે. તમારા દૈનિક આહારમાં દરરોદ એક લીલુ સફરજન ખાઈને પણ તમે ત્વચાને ઉજ્જવળ અને સ્વસ્થ બનાવી શકો છો.
* સૂરજની રોશનીથી થતા નુકસાનથી બચાવે છે વિટામીન-ઈને સમૃદ્ધ સ્ત્રોત હોવાની સાથે જ વસા ઘુલનશીલ હોવાને કારણ પિસ્તા તમારી ત્વચાને સ્વસ્થ ને સુંદર બનાવે છે. તે તમારી ત્વચાને સૂરજની રોશનીથી થતા નુકસાનથી બચાવે છે. જેનાથી ત્વચાના કેન્સર અને સનબર્નની સંભાવનાઓ ઓછી થઈ જાય છે.
* વાળમાં મજબૂતી લાવે છે તે વાળને મજબૂત બનાવવા માટે ઉત્કૃષ્ટ ઉપચાર છે.
* વાળ ખરતા રોકવા માટે બાયોટિનની કમીને લીધે વાળ ખરે છે. પિસ્તામાં યોગ્ય માત્રામાં બાયોટિન હોય છે અને દરરોજ તેનું સેવન કરવાથી તમે વાળ ખરવાની સમસ્યાથી અસરકારક રીતે લડી શકે છે.
* વાળ વધારે છેઃ- પિસ્તામાં પ્રચુર માત્રામાં ફેટી એસીડ્સ હોય છે જેનાથી વાળ મજબૂત થાય છે અને વાળ વધે છે.
* આંખોની સમસ્યાને સારી કરે છે પિસ્તાઃ- સ્વસ્થ દ્રષ્ટિ વધારવામાં સહાયક બને છે અને એ લોકોને તેને ખાવાની સલાહ આપવામાં આવે છે જે દ્રષ્ટિ સાથે સંબંધિત સમસ્યાઓથી પીડાય છે.